فلسفه هنر به بیان ساده

توضیحات

کتاب فلسفه هنر به بیان ساده

نویسنده: دکتر حسین هاشم نژاد

مقدمه

یکی از تقسیمات فلسفه، تقسیم آن به فلسفه مطلق و فلسفه مضاف است. مراد از فلسفه مطلق در دنیای اسلام فلسفه ای است که پیرامون «وجود مطلق» بحث می کند. و برای نمونه به این پرسش ها می پردازد که: «آیا هستی اصیل است یا اعتباری؟» «آیا هستی واحد است یا كثير» «آیا هستی حادث است یا قدیم» «آیا هستی ثابت است یا متغير؟».

کتاب اشارات ابن سینا، اسفار صدر المتألهين، شرح منظومه ملا هادی سبزواری نمونه هایی از متون فلسفه مطلق اسلامی هستند در مقابل فلسفه مطلق یا محض، فلسفه های مضاف واقع شده اند. از قبیل؛ فلسفه دین، فلسفه اخلاق، فلسفه علم، فلسفه سیاسی، فلسفه حقوق، فلسفه تاریخ و فلسفه هنر…. . بین فلسفه مطلق و فلسفه های مضاف تفاوتهایی و تشابه هایی دیده می‌شود. اولین تفاوت و اصلی ترین تفاوت در موضوعات این فلسفه هاست.

موضوع فلسفه مطلق یک امر عام و بی قید و شرط بنام «وجود» است. اما موضوع فلسفه های مضاف نسبت به «وجود مطلق» خاص و مقید به قيودی است. از طرف دیگر به لحاظ روش هم بین این دو قسم فلسفه تفاوت هست. روش فلسفه مطلق استدلال برهانی محض است که تمامی مقدمات آن بایستی از یقینیات عقلی باشد. اما روش فلسفه های مضاف روش استدلال عقلی به شیوه عام است.

از این رو در مقدمات این استدلالها از گزاره های تجربی، دینی و نقلی هم استفاده می شود. فلسفه مطلق نسبت به فلسفه های مضاف حکم پایه و زیر بنا را دارد. چنانچه در علوم تجربی برای مثال شیمی و فیزیک و زیست شناسی علوم پایه هستند و داروشناسی و مهندسی عمران و پزشکی و… علوم روبنایی تلقی می شوند. فلسفه های مضاف هم متکی و مبتنی بر فلسفه مطلق هستند.

فلسفه هنر

یکی از اقسام فلسفه های مضاف، فلسفه هنر است. فلسفه هنر به تبیین چیستی هنر و مبانی نظری و فلسفی هنر می پردازد. گاهی از این مبانی نظری به عنوان مبانی متافیزیکی و مابعدالطبیعی هنر اسم برده می شود. بایستی توجه داشت که در این کاربرد «متافیزیک» یا «مابعدالطبیعه» به معنای عام به کار رفته و معادل «الهيات» نیست.

اساسی ترین پرسش ها در فلسفه هنر عبارت اند از: «هنر چیست» «ویژگی ذاتی هنر که در همه هنرها محفوظ و ثابت است، کدام است؟» «منشأ هنر چیست؟» «غایت و هدف هنر چیست؟» «مصادیق هنر کدام اند؟» «کارکردهای هنر نسبت به شخص هنرمند و مخاطب ها کدام اند؟» «کاربردهای هنر چیست؟» «آیا هنر دینی داریم؟» «تعریف هنر دینی چیست؟» و «هنر با جامعه، فرهنگ، اقتصاد سیاست چه رابطه ای دارد و …» .

همچنین می‌توان گفت فلسفه هنر به تبیین مبادی و مبانی غیرهنری هنر یا مبانی تئوریک و فلسفی هنر می‌پردازد.

در ارتباط با این اثر، کتاب «زیبایی شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتالهین» را مطالعه بفرمایید.